Αρετή Καπνιά: Ίσως τελικά οι επιστήμονες-ερευνητές να μην είναι τόσο «αποστασιοποιημένοι» από τη κοινωνία

Γράφει ο/η

Αποστόλης Ζώης

Για τους επιστήμονες – ερευνητές, και την κοινωνική αντίληψη που υπάρχει, μιλάει σήμερα στην ΕΡΕΥΝΑ η Αρετή Καπνιά Ερευνήτρια, Εργαστήριο Περιβαλλοντικής Φυσιολογίας FAME Lab στο ΤΕΦΑΑ του πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Εκτός της κοινωνίας;

Στο ερώτημα αν οι επιστήμονες –ερευνητές είναι «αποστασιοποιημένοι», εκτός θα λέγαμε της κοινωνίας, η ίδια απαντά:

«Πολλοί νομίζουν πως οι επιστήμονες-ερευνητές είναι άνθρωποι «αποστασιοποιημένοι» από τη κοινωνία, «κλεισμένοι» σε υπόγεια εργαστήρια, δουλεύοντας ατελείωτες ώρες έχοντας ως αυτοσκοπό να αποδείξουν μια θεωρία. Ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που το στερεότυπο θέλει τους επιστήμονες-ερευνητές να είναι μοναχικοί, χωρίς φίλους, που δύσκολα δημιουργούν οικογένεια και συζητάνε μόνο για θέματα της επιστήμης. Είναι αυτή όμως, η πραγματικότητα; Περνάνε τη ζωή τους διαβάζοντας απεριόριστες ώρες, αποξενωμένοι από το κοινωνικό σύνολο ή απλά η «εικόνα» αυτή αποτελεί μια λανθασμένη κοινωνική εντύπωση; Ανακοινώνοντάς ότι θα ακολουθήσω το δρόμο της επιστήμης – έρευνας κάποια σχόλια της οικογένειας και των φίλων μου, με προβλημάτισαν».

Είναι αλήθεια;

«Αναρωτήθηκα λοιπόν, συνεχίζει η ίδια, είναι αλήθεια αυτή η «εικόνα»;  Για να συνεχίσει:

«Έτσι πήρα την απόφαση να μη γράψω ένα άρθρο το οποίο θα δίνει συμβουλές για την καλύτερη ποιότητα ζωής, αλλά να παρουσιάσει μια διαφορετική (επιτρέψτε μου, ίσως μια πιο αληθινή) εικόνα για τη ζωή ενός ανθρώπου που βρίσκεται στο χώρο της επιστήμης. Ύστερα από αρκετές συζητήσεις τόσο με φίλους και γνωστούς που δραστηριοποιούνται επαγγελματικά σε τομείς εκτός της επιστήμης, όσο και με ηλικιακά μεγαλύτερους συναδέλφους, προσπάθησα να εξακριβώσω κατά πόσο αυτή η αντίληψη επικρατεί πραγματικά. Στο μεγαλύτερο ποσοστό -δυστυχώς ναι, επικρατεί. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή».

Πολλές ώρες

Η  Αρετή Καπνιά , σημειώνει επίσης πώς απαιτούνται πολλές ώρες για την απόκτηση της γνώσης αλλά και για την εμβάθυνση στο πεδίο όπου ο κάθε επιστήμονας θέλει να ειδικευθεί, για να εξηγήσει:

« Ναι, απαιτούνται αρκετές ώρες μπροστά σε έναν υπολογιστή ή μέσα σε ένα εργαστήριο, με σκοπό την απόκτηση δεξιοτήτων οι οποίες θα φανούν χρήσιμες στο μέλλον. Ναι, είναι αρκετά δύσκολο να αφιερώνεσαι σε μια ερευνητική διαδικασία, να αποτυγχάνεις, να ξαναπροσπαθείς, με τελικό στόχο να κατανοήσεις και στη συνέχεια να παράγεις, με έγκυρο και ακριβές τρόπο νέες γνώσεις που θα βελτιώσουν τη ποιότητα ζωής «όλων» των έμβιων οργανισμών αλλά και με απώτερο σκοπό την ουσιαστικότερη κατανόηση του κόσμου στον οποίο ζούμε. Όλα αυτά απαιτούν χρόνο και πολλές φορές συνοδεύονται από μια μορφή ψυχολογικής «κατάρρευσης», διότι όσο περισσότερο προχωράει η αναζήτηση, τόσο περισσότερο απαιτείται να αναθεωρείς τις ερευνητικές σου ιδέες και να εξελίσσεσαι. Και σε όλα αυτά, κάπου, πρέπει να υπάρξει και ο προσωπικός χρόνος του κάθε επιστήμονα-ερευνητή. Υπάρχει άραγε χρόνος; «Χρόνο βρίσκεις μόνο για εκείνα που εσύ επιθυμείς», «Δεν αποτελεί δικαιολογία το είδος της δουλειάς», «Εσύ επιλέγεις πώς θα ζήσεις» «Για όλους η μέρα έχεις 24 ώρες, επέλεξε πως θα τις αξιοποιήσεις», ήταν μόνο λίγες απαντήσεις από ανθρώπους οικογενειάρχες, πολυταξιδεμένους και διακεκριμένους επιστήμονες που έχω τη τύχη να συνεργάζομαι. Η απάντηση στην ερώτηση «Μα γιατί υπάρχει αυτή η κοινωνική «αντίληψη» για τους ανθρώπους που ασχολούνται με την επιστήμη;», έρχεται με χιούμορ «Μα φυσικά, η εικόνα που έχουν δημιουργήσει οι αμερικάνικες ταινίες».

Η προσωπική επιλογή

-Για να καταλήξει:

«Ίσως τελικά οι επιστήμονες-ερευνητές να μην είναι τόσο «αποστασιοποιημένοι» από τη κοινωνία. Είναι δεδομένο πως είναι αρκετές οι ώρες που καταναλώνονται σε ένα γραφείο ή στο εργαστήριο αλλά λόγω της φύσης της δουλειάς τους έρχονται σε επαφή και συνεργάζονται με μεγάλο αριθμό ανθρώπων, απ’ όλο το κόσμο. Ταξιδεύοντας για επαγγελματικούς λόγους, ανά το κόσμο, «συναντούν» νέες κουλτούρες και ιδεολογίες, «χτίζοντας νέους ορίζοντες» τόσο προσωπικά όσο και επαγγελματικά. Δημιουργώντας νέες φιλίες και συναναστροφές η κοινωνική ζωή δεν μπορεί παρά να είναι χαρακτηριστικό του επαγγέλματος αυτού. Ίσως οι κοινωνικές αυτές επαφές να προέρχονται περισσότερο από τον επαγγελματικό τομέα αλλά δε τις κατατάσσει ως λιγότερο σημαντικές και μη κοινωνικές. Απαιτούνται πολλές ώρες δουλειάς και εξαντλητικά ωράρια, όπως και σε πολλά άλλα επαγγέλματα. Δεν πρέπει ωστόσο να αγνοήσουμε πως η προσωπική ζωή του καθενός είναι αυστηρά επιλογή του καθένα από εμάς και πως εμείς οι ίδιοι θέλουμε να τη δομήσουμε, ανεξάρτητα από την επαγγελματική μας ιδιότητα».